Spektrum autyzmu czy też spektrum zaburzeń autystycznych to wszelkie zaburzenia polegające na odmiennych mechanizmach lub przyczynach, które powodują trudności rozwojowe. Osoby, które zmagają się ze spektrum autyzmu, mają problemy z komunikacją, interakcjami społecznymi czy ograniczoną liczbą zainteresowań.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD, ang. Autism Spectrum Disorder) nie zawsze objawiają się specyficznymi zachowaniami. U każdego pacjenta mogą ujawniać się w inny sposób. Najbardziej specyficznym zaburzeniem jest niepełnosprawność rozwojowa – niepoprawny sposób komunikacji, nietypowe zachowania, problemy z interakcją z innymi. Objawy mogą występować w różnym stopniu nasilenia. Pierwsze oznaki można dostrzec już wtedy, gdy dziecko ma kilka miesięcy, u innych mogą pojawić się w wieku kilku lat. W badaniach ankietowych, w których wzięli udział rodzice dzieci z ASD – połowa zauważyła nietypowe zachowania przed 12 miesiącem życia dziecka, a 80-90% odnotowało niepokojące objawy przed ukończeniem 2 roku życia.
Zaburzenia umiejętności społecznych u dzieci są najczęstszym przejawem zaburzeń ze spektrum autyzmu. Dziecko może chcieć nawiązać bliską relację z rodzicami, innymi członkami rodziny, rówieśnikami, lecz nie do końca wie, jak ją nawiązać.
Z dużym prawdopodobieństwem zakłada się, że spektrum autyzmu jest spowodowane defektami neurologicznymi o szczegółowo nieznanej etiologii. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn, wskazuje się na:
uwarunkowania genetyczne – dziedziczona jest skłonność do wystąpienia zaburzenia autystycznego. Naukowcy odkryli 20-30 genów odpowiedzialnych za pojawienie się autyzmu;
wiek ojca powyżej 40. roku życia;
zaburzenia o podłożu metabolicznym, takie jak nietolerancja glukozy czy kazeiny;
zaburzenia flory bakteryjnej jelit;
urazy okołoporodowe;
poważne infekcje, które były leczone antybiotykiem w okresie niemowlęctwa;
mózgowe porażenie dziecięce;
uszkodzenia centralnego układu nerwowego;
toksoplazmoza wrodzona.
Lista objawów autyzmu jest bardzo długa, dlatego, aby je uporządkować, dzieli się je na kategorie. Objawy autyzmu dotyczą zatem sfer komunikacyjnych, społecznych oraz behawioralnych. Dzieci z objawami autyzmu w sferze komunikacyjnej unikają kontaktu wzrokowego, a ich mimika nie jest spójna z wypowiadanymi słowami. Osoby z autyzmem mają problemy z właściwą interpretacją komunikacji pozawerbalnej. Często nie rozumieją dowcipów, powtarzają kilkakrotnie te same zdania oraz zamiast odpowiedzieć na pytanie, powtarzają treść zadanego pytania. W kontekście strefy autyzmu w sferze społecznej zwraca się uwagę na to, że dzieci nie wyrażają szczególnych chęci do budowania relacji społecznych. Mają kłopot z rozumieniem uczuć innych, często nie słyszą, co się do nich mówi. Dzieci z autyzmem nie lubią dzielić się swoimi rzeczami z innymi, co często kończy się awanturą we wspólnym miejscu zabaw. Z kolei behawioralny obszar objawów występujący w spektrum autyzmu polega na powtarzalności przeżywanych doświadczeń. Osoby z autyzmem nie lubią zmian i bardzo trudno jest im się do nich dostosować. Mocno przywiązują się do różnych czasem drobnych rzeczy i ich zainteresowania dotyczą specyficznej wiedzy, np. studiowanie i zapamiętywanie rozkładów jazdy.
Objawy autyzmu widoczne są w trzech sferach: komunikacja, interakcje społeczne oraz powtarzalne, stereotypowe wzorce zachowania. Każda osoba w spektrum autyzmu będzie miała charakterystyczne zachowania i cechy, które w dużym stopniu wpływają na jej życie, w tych trzech sferach.
Jednak osoby autystyczne mogą funkcjonować w bardzo różny sposób. Profile objawów i ich nasilenie są bardzo różne.
Nauczyciele i terapeuci, którzy wspomagają osoby w spektrum często mówią: jeżeli spotkałeś jedną osobę z autyzmem, spotkałeś jedną osobę z autyzmem. Każda osoba z autyzmem jest zupełną indywidualnością i u każdej osoby autyzm wygląda inaczej.
Autyzm po raz pierwszy został opisany przez Leo Kannera w 1943 roku. Grupę dzieci, którą nazwał autystycznymi opisał również Hans Asperger w 1944 roku. Kanner i Asperger pracowali niezależnie od siebie, ale obaj użyli tego samego słowa – autystyczny. Obaj opisali dzieci o specyficznym profilu trudności m.in. izolowanie się, potrzeba niezmienności, zainteresowanie przedmiotami i brak zainteresowania ludźmi, trudności w komunikowaniu się i w interakcjach z ludźmi.
Po raz pierwszy autyzm opisany był jako spektrum zaburzeń w klasyfikacji do diagnozowania DSM-IV, które powstała w 1994. Klasyfikacja wskazuje na spektrum autyzmu jako tzw. termin parasol, który obejmuje kilka diagnoz m.in. Zespół Aspergera, autyzm, autyzm atypowy.
Zdrowie w Polsce
System opieki zdrowotnej w Polsce opiera się na powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Obowiązkowa składka zdrowotna w wysokości 9% osiąganych wynagrodzeń odprowadzana jest poprzez ZUS do Narodowego Funduszu Zdrowia. NFZ finansuje świadczenia zdrowotne udzielane ubezpieczonym i refunduje leki.
Część składek zdrowotnych finansowana jest z podatków: budżet państwa lub fundusze celowe odprowadzają składki m.in. za: studentów, rolników i ich domowników (KRUS), urzędy pracy – za osoby bezrobotne, ośrodki pomocy społecznej – za osoby niepracujące, nie zarejestrowane w urzędach pracy, spełniające kryterium dochodowe, budżet państwa – za duchownych. Niektóre procedury zdrowotne w ramach powszechnej publicznej opieki zdrowotnej, w tym świadczenia wysokospecjalistyczne, finansowane są bezpośrednio przez budżet państwa (m.in. ratownictwo medyczne). Poza NFZ i budżetem państwa wydatki powszechnej publicznej opieki zdrowotnej finansowane są w niewielkim zakresie przez pracodawców (świadczenia w zakresie medycyny pracy).
WSPÓŁPŁACENIE W PUBLICZNEJ OPIECE ZDROWOTNEJ
W polskim systemie zabezpieczenia zdrowotnego współpłacenie przez pacjentów za usługi medyczne spełnia rolę marginalną. Osoby ubezpieczone w NFZ, poza składką ubezpieczeniową nie ponoszą innych kosztów leczenia. Do wyjątków należą:
leki, z których część jest dostępna za opłatą ryczałtową lub częściową odpłatnością: opieka sanatoryjna, dostępna za opłatą ryczałtową
opieka stomatologiczna osób dorosłych – koszty części świadczeń ponosi w całości pacjent.
WYDATKI PRYWATNE
Finansowanie opieki medycznej ze środków prywatnych pochodzi w największym stopniu bezpośrednio ze środków gospodarstw domowych. Rola pracodawców (poprzez abonamenty medyczne) oraz towarzystw ubezpieczeniowych (dodatkowe ubezpieczenia medyczne), choć relatywnie niska, wciąż rośnie.
DODATKOWE UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE
Dostępne na rynku dodatkowe ubezpieczenia zdrowotne oferowane są w oparciu o „ogólną” ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Prace nad ustawą o dodatkowych ubezpieczeniach medycznych, która wprowadzałaby rozwiązania specyficzne dla systemu ochrony zdrowia, nie zostały jak dotąd zakończone.
ŚWIADCZENIODAWCY
Na rynku usług świadczeń opieki zdrowotnej funkcjonują zarówno podmioty prywatne, jak i publiczne. Należy zwrócić uwagę, że świadczenia wykonywane przez podmioty prywatne mogą być dla pacjentów zarówno płatne, jak i bezpłatne. W tym drugim przypadku płatnikiem świadczeń jest Narodowy Fundusz Zdrowia, w oparciu o umowę udzielania świadczeń opieki zdrowotnej (tzw. kontrakty), zawieranej na analogicznych zasadach jak w przypadku podmiotów publicznych.
Około 80% przychodów Grupy Kapitałowej EMC Instytut Medyczny stanowią świadczenia medyczne finansowane przez system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Według Eurostatu Polska jest krajem o najmniejszej liczbie lekarzy w Unii Europejskiej (2,4 lekarza na 1000 mieszkańców przy średniej EU: 3,9) i pielęgniarek (5,2 na 1000 mieszkańców przy średniej UE: 8,4). Zdaniem prof. Kowalskiej-Bobko te dane są jednak zaniżone. Statystyki GUS, NIL, NFZ wskazują, że lekarzy w Polsce jest od 3,4 do 4,4 na 1000 mieszkańców.
Niski poziom finansowania ochrony zdrowia prawdopodobnie przyczynia się do niedoborów pracowników ochrony zdrowia, które są poważniejsze niż w większości krajów UE – podkreślono w raporcie. To z kolei wiąże się z problemami z dostępem do usług, takich jak długi czas oczekiwania, szczególnie na obszarach wiejskich.
Liczba zgonów możliwych do uniknięcia dzięki profilaktyce znacznie przewyższa średnią UE, co zwraca uwagę nie tylko na stosunkowo niskie wydatki na promocję zdrowia i zapobieganie chorobom, ale także na możliwość wzmocnienia środków kontroli w zakresie palenia tytoniu i spożycia alkoholu.
Również umieralność z przyczyn możliwych do uniknięcia dzięki interwencji medycznej pozostaje w Polsce wyższa niż średnia w UE, jednak prof. Bobko-Kowalska podkreśliła, że pod tym względem sytuacja w Polsce się poprawiła w stosunku do raportowania w poprzednim profilu.
Wskaźniki możliwych do uniknięcia przyjęć do szpitala należą w naszym kraju do najwyższych w Europie – w raporcie wskazano, że wielu przyjęciom do szpitala można uniknąć dzięki silniejszej opiece podstawowej.
Wydatki na leki w Polsce stanowią 36 proc. łącznych wydatków na opiekę zdrowotną. Leki apteczne pochłaniają większość wydatków w ramach świadczeń zdrowotnych nierefundowanych w Polsce i są główną przyczyną katastrofalnych wydatków na opiekę zdrowotną (katastrofalne wydatki na opiekę zdrowotną definiuje się jako wydatki gospodarstwa domowego w ramach świadczeń zdrowotnych nierefundowanych, przekraczające 40 proc. całkowitych wydatków netto gospodarstwa domowego koniecznych do utrzymania, takich jak wydatków na żywność mieszkanie i media). W porównaniu ze średnią UE różnica jest olbrzymia – w Polsce wydatki na leki stanowią 12,6 proc. wydatków w ramach świadczeń zdrowotnych nierefundowanych, w Unii średnio – tylko 3,7 proc.
Chociaż pakiet świadczeń jest dość szeroki i nie charakteryzuje się udziałem pacjenta w kosztach opieki podstawowej i stacjonarnej, poziom finansowania leków aptecznych jest niski.
Dodaj komentarz